اندیکاتور چایکین (Chaikin) چیست؟ آموزش اندیکاتور چایکین
بر خلاف نامشان، اندیکاتور جریان نقدینگی چایکین (Chaikin Money Flow) و اندیکاتور شاخص جریان نقدینگی یا همان MFI از بسیاری جهات با یکدیگر متفاوت هستند و بزرگ‌ترین و شاید تنها تفاوت آن‌ها، کاربرد هر دو اندیکاتور بعنوان ابزاری برای سنجش جریان نقدینگی و همچنین مومنتوم است. با این وجود، منطق و فرمولهای ریاضی به‌کار رفته در این دو اندیکاتور با یکدیگر متفاوت است و تریدرها سیگنال‌های متفاوتی را از آن‌ها دریافت می‌کنند. در این مقاله اندیکاتور چایکین را آموزش می‌دهیم و سیگنال‌های آن را بررسی می‌کنیم.
اندیکاتور چایکین توسط تحلیلگری به نام مارک چایکین (Marc Chaikin) توسعه یافت. این اندیکاتور در دسته اسیلاتورها یا همان نوسانگرها قرار دارد و بین -۱ و +۱ و در بالا و پایین محور صفر نوسان می‌کند. نام کامل این اندیکاتور، جریان نقدینگی چایکین یا Chaikin Money Flow (CMF) است. اندیکاتور چایکین حجم جریان نقدینگی را در بازه‌های زمانی مشخص اندازه‌گیری می‌کند. این اندیکاتور غالباً محاسبات خود را بر اساس اطلاعات ۲۰ یا ۲۱ روز گذشته انجام می‌دهد.
علاوه بر اندیکاتور MFI که در بالا به آن اشاره کردیم، این اندیکاتور با اندیکاتور MACD نیز شباهت‌هایی دارد. از جمله این شباهت‌ها می‌توان به استفاده هر دو اندیکاتور از دو میانگین متحرک وزنی برای سنجش مومنتوم اشاره کرد. تریدرها با مقایسه فشار خرید و فروش در بازار با مقدار چایکین به سیگنال‌های مهمی دست پیدا می‌کنند. همچنین عبور نمودار این اندیکاتور از محور صفر را می‌توان سیگنال مهم دیگر آن تلقی کرد.
مفهوم کلی سیگنال‌های اندیکاتور چایکین
همانطور که در قسمت قبل هم عنوان کردیم، اندیکاتور چایکین در بین اعداد -۱ و +۱ نوسان می‌کند؛ اما بیراه نیست اگر بگوییم این اندیکاتور تقریباً هرگز به اعداد +۱ و -۱ نمی‌رسد. به‌ندرت اتفاق می‌افتد که اندیکاتور چایکین این حدود را تجربه کند. محدوده نوسان چایکین در غالب مواقع، محدوده ۰.۵- و ۰.۵+ است.
ورود نمودار چایکین به منطقه مثبت نشان‌دهنده فشار خرید است و قرار گرفتن آن در منطقه منفی فشار فروش را نمایش می‌دهد. در روندهای صعودی، مثبت بودن چایکین نمایش‌دهنده قوت روند و منفی بودن آن نمایش‌دهنده ضعف روند است. عکس این مسئله نیز در خصوص روندهای نزولی صدق می‌کند. در روندهای نزولی، مثبت بودن چایکین به‌معنی ضعف روند و منفی بودن آن نمایان‌گر قوت روند است. در شکل زیر اندیکاتور چایکین را پایین نمودار قیمت مشاهده می‌کنید.
همانطور که می‌بینید و در تصویر مشخص شده است، زمانی که روند قیمت در حالت نزولی قرار دارد اندیکاتور چایکین منفیست و زمانی که روند قیمت صعودیست، این اندیکاتور مثبت است. بنابراین طبق تعریف بالا، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که این روندها از قوت بالایی برخوردارند.
نکات عنوان شده، کلیاتی در خصوص اندیکاتور چایکین بود. با این وجود برای درک بهتر عملکرد این اندیکاتور و کسب توانایی سیگنال‌گیری از آن، باید ابتدا با اندیکاتور دیگری به نام اندیکاتور A/D آشنا باشید.
اندیکاتور A/D و نقش آن در اندیکاتور چایکین
پیش از هر چیزی بیان این نکته ضروریست که A/D مخفف عبارت Accumulation/Distribution است. همانطور که از این نام پیداست، اندیکاتور A/D میزان تجمع یا پراکندگی یک دارایی در بین تریدرها را نمایان می‌کند. بعبارت دیگر این اندیکاتور نسبت عرضه و تقاضا و تأثیر آن بر قیمت را مورد بررسی قرار می‌دهد. اندیکاتور A/D می‌تواند هم‌راستا با نمودار قیمت و یا خلاف جهت آن حرکت کند. این اندیکاتور در دسته اندیکاتورهای حجم قرار می‌گیرد و با مقایسه حجم معاملات یک دارایی با قیمت فعلی آن، عنوان می‌کند که آیا این قیمت باثبات خواهد بود یا خیر.
با آشنایی با محاسبات و فرمولهای به‌کاررفته در این اندیکاتور، به درک بهتری از منطق آن دست خواهید یافت. از همین رو به روش محاسبه اندیکاتور A/D می‌پردازیم.
اولین گام در محاسبه اندیکاتور A/D، تعیین جایگاه قیمت بسته شدن دارایی نسبت به رنج قیمت آن در بازه زمانی موردنظر است. این متغیر که در اصل Close Location Value یا به اختصار CLV نام دارد، در بازه ۱+ و ۱- در نوسان است. البته گاهاً این متغیر را ضریب جریان نقدینگی یا Money Flow Multiplier نیز می‌خوانند. اگر این مقدار برابر با صفر باشد، می‌توان نتیجه گرفت که قیمت دارایی در زمان بسته شدن بازه زمانی، دقیقاً برابر با قیمت میانگین آن در این بازه بوده است. در صورتی که CLV برابر با ۱+ باشد، قیمت دارایی در زمان بسته شدن با بیشترین قیمت آن در طول این بازه زمانی برابر بوده است. و در صورتی که مقدار آن برابر با ۱- باشد به این معناست که قیمت در زمان بسته شدن برابر با کمترین قیمت این بازه زمانی بوده است.
CLV از طریق فرمول زیر محاسبه می‌شود:
CLV = ((C – L) – (H – C)) / H – L
که در این فرمول C به قیمت بسته شدن یا همان Close، L به کمترین قیمت و H به بیشترین قیمت در بازه زمانی موردنظر اشاره دارد.
مقدار CLV در حجم دارایی در همین بازه ضرب می‌شود و نتیجه، نمودار A/D را شکل می‌دهد.
نقش اندیکاتور A/D در جریان نقدینگی چایکین
در قسمت‌های قبل عنوان کردیم که یکی از شباهت‌های اندیکاتور چایکین با اندیکاتور MACD، استفاده هر دو اندیکاتور از MA است. برای محاسبه اندیکاتور چایکین کافیست EMA ۳ روزه نمودار A/D را از EMA ۱۰ روزه این نمودار کسر کنید. بعبارت بهتر، اندیکاتور چایکین نتیجه اعمال اندیکاتور مکدی برروی نمودار A/D است. این کار مومنتومی را اندازه‌گیری و ارائه می‌کند که بواسطه نوسانات حول نمودار A/D پیش‌بینی می‌شود. به همین علت است که چایکین را اندیکاتور یک اندیکاتور دیگر می‌خوانند.
با استفاده از اندیکاتور چایکین به چه اطلاعاتی دست پیدا می‌کنیم؟ سیگنال‌های چایکین
مانند همه اندیکاتورهای مومنتوم، از اندیکاتور چایکین نیز برای پیش‌بینی و تشخیص تغییرات احتمالی در روند قیمت استفاده می‌شود. از آن جایی که اولین قدم برای پیش‌بینی تغییرات قیمت تشخیص تغییرات مومنتوم است، این اندیکاتورها برای دست‌یابی به این هدف بسیار مناسب هستند.
از مهم‌ترین سیگنال‌های اندیکاتور چایکین می‌توان به سیگنال «عبور از محور صفر» و «واگرایی» اشاره کرد. هردوی این سیگنال‌ها نیز خود دارای انواع صعودی و نزولی هستند. اما از آن جایی که چایکین اندیکاتور اندیکاتور دیگریست، سیگنال‌های آن باید یکدیگر را تأیید کنند تا بتوان به آن‌ها اتکا کرد. بعنوان مثال، واگرایی مثبت آن باید عبور صعودی این اندیکاتور از محور صفر را تأیید کند و واگرایی منفی باید با عبور نزولی آن از این محور همراه باشد. در قسمت بعدی مقاله سیگنال‌های اندیکاتور چایکین را با دقت بیشتری بررسی خواهیم کرد.
سیگنال عبور صعودی از محور صفر و واگرایی مثبت در چایکین
عبور صعودی از محور صفر در حقیقت به عبور نمودار اندیکاتور از این محور و حرکت به بالای آن گفته می‌شود. این سیگنال در همه اندیکاتورها نشان‌دهنده افزایش خرید است و خبر از آغاز روند صعودی می‌دهد؛ اما در اندیکاتور چایکین بهتر است که این سیگنال با واگرایی مثبت ترکیب شود تا از آغاز روند صعودی در آینده مطمئن‌تر باشید. همانطور که احتمالاً می‌دانید، واگرایی نیز به شرایطی اشاره دارد که نمودار اندیکاتور و نمودار قیمت در خلاف جهت یکدیگر حرکت کنند. در این بین اگر نمودار اندیکاتور صعودی و نمودار قیمت نزولی باشد و از طرفی کمینه قیمت‌های اندیکاتور از کمینه قیمت‌های نمودار اصلی بیشتر باشند، می‌توانیم بگوییم که با یک واگرایی مثبت طرف هستیم. ترکیب واگرایی مثبت با عبور نمودار اندیکاتور به بالای محور صفر می‌تواند سیگنال قابل‌اعتمادی برای خرید باشد.
سیگنال عبور نزولی از محور صفر و واگرایی منفی در چایکین
این سیگنال از همه جهات عکس سیگنال قبلیست. منظور از عبور نزولی از محور صفر، حرکت نمودار اندیکاتور به پایین محور صفر است و منظور از واگرایی منفی نیز شرایطیست که اندیکاتور در فاز نزولی و نمودار قیمت در فاز صعودی قرار داشته باشد و همچنین بیشینه قیمت‌های اندیکاتور از بیشینه قیمت‌های نمودار قیمت کمتر باشد. در چنین شرایطی می‌توان ورود قیمت به فاز نزولی را با احتمال بیشتری پیش‌بینی کرد و این سیگنال را فرصت مناسبی برای فروش دانست. در تصویر زیر سیگنال‌های عنوان‌شده را مشاهده می‌کنید.
واگرایی صعودی با عبارت bullish divergence و واگرایی نزولی با عبارت bearish divergence نمایش داده شده است. همانطور که می‌بینید در واگرایی صعودی، اندیکاتور به بالای محور صفر نیز کراس کرده است و در واگرایی نزولی، کراس به پایین محور صفر را مشاهده می‌کنیم. بنابراین می‌توانیم آن‌ها را تأییدی بر سیگنال‌های واگرایی صادر شده بداتیم.
جمع‌بندی
در طول این مقاله متوجه شدید که اندیکاتور چایکین در حقیقت اسیلاتوریست که فشار خرید و فروش و یا حجم معاملات یک دارایی در طول یک بازه زمانی مشخص را اندازه‌گیری می‌کند. اگر بخواهیم مرور کوتاهی بر سیگنال‌های این اندیکاتور داشته باشیم، مثبت بودن آن به‌معنی شرایط مساعد برای گاوها و منفی بودن آن نشان‌دهنده شرایط مساعد برای خرس‌های بازار است. با این وجود تریدرهایی که به دنبال سیگنال‌های فوری‌تری از این اندیکاتور هستند، می‌توانند به تقاطع‌ها و واگرایی‌های آن توجه کنند.
با همه این تفاسیر، اندیکاتور چایکین برای همه دارایی‌ها و در همه موقعیت‌ها قابل‌استفاده نیست. بعنوان مثال در قسمت‌های قبل بیان کردیم که برای اطمینان به سیگنال‌های چایکین، بهتر است سیگنال‌های مختلف آن یکدیگر را تأیید کنند. از همین رو در مواقعی که این اتفاق به وقوع نمی‌پیوندد، نمی‌توان با اطمینان خاطر به استفاده از این اندیکاتور پرداخت.
و در نهایت، مانند همه اندیکاتورهای دیگر، پیشنهاد ما این است که اندیکاتور چایکین را به تنهایی به‌کار نبرید. پیشنهاد می‌کنیم این اندیکاتور را همراه با اندیکاتورهای مومنتوم دیگری مانند RSI و یا اندیکاتور مکدی استفاده کنید.