یکی از معروف ترین شگردهای کلاهبرداری ، طرح های پانزی و شرکت های هرمی هستند. طرح پانزی (Ponzi) به افتخار چارلز پانزی (Charls Ponzi)، یک کلاهبردار ایتالیایی نامگذاری شده است. پانزی به آمریکای شمالی مهاجرت کرد و به خاطر سیستم مالی کلاهبردارانه اش معروف شد. در اوایل دهه 1920، پانزی توانست صدها نفر را مورد کلاهبرداری قرار دهد و اجرای طرحش بیش از یک سال طول کشید. اساسا، یک طرح پانزی، یک سیستم سرمایه گذاری جعلی است که با پرداخت سود به سرمایه‌‌گذاران قدیمی‌‌تر، از طریق پول جمع آوری شده از سرمایه گذاران جدید کار میکند. مشکل چنین طرحی این است که به سرمایه‌‌گذارانی که تازه سرمایه‌‌گذاری کرده‌‌اند، به هیچ وجه مبلغی پرداخت نخواهد شد و در نهایت نیز، فردی که این طرح را شروع کرده است، پول تمام سرمایه گذاران را سرقت کرده و فرار میکند.
طرح Ponzi در عمل تقریبا شبیه به مورد زیر خواهد بود:
یک مبلغ یا Promoter با استفاده از ایجاد و تبلیغ یک فرصت سرمایه گذاری، 1000 دلار را از سرمایه‌‌گذار دریافت میکند. او وعده میدهد که ارزش اولیه را به همراه 10٪ سود در پایان دوره از پیش تعیین شده (مثلا 90 روز) بازپرداخت نماید.
این Promoter می‌‌تواند با استفاده از پولی که از دو سرمایه گذاری بعدی دریافت میکند، پول اولین سرمایه‌‌گذار را قبل از اینکه دوره 90 روز کامل شود، تامین کند. او از دو هزار دلاری که از سرمایه گذاری دوم و سوم جمع آوری کرده، 1100 دلار را به اولین سرمایه‌‌گذار پرداخت میکند و همچنین مجددا نخستین سرمایه گذار را تشویق میکند تا با 1000 دلار بیشتر سرمایه گذاری کند.
با دریافت پول از سرمایه گذاران جدید، فرد فریبکار قادر به پرداخت سود وعده داده شده به سرمایه گذاران اولیه و متقاعد ساختن آنها به سرمایه گذاری مجدد و دعوت افراد بیشتر است.
همانطور که سیستم رشد میکند، Promoter باید سرمایه گذاران بیشتری را برای جذب سرمایه و برای پیوستن به طرح پیدا کند، در غیر این صورت، او از عهده پرداخت وعده‌‌های مالی خود برنخواهد آمد. در نهایت، این طرح بی ثبات و بی اعتبار میشود و Promoter دستگیر شده و یا اینکه با پولی که در اختیار دارد برای همیشه ناپدید میشود.
یک طرح هرمی چیست؟
یک طرح هرمی (یا ) یک مدل کسب و کار و درآمدزایی است که با وعده پرداخت یا پاداش به اعضایی که اعضای جدیدی را وارد مجموعه کنند، افراد زیادی را جذب میکند.
به عنوان مثال، شخصی به آلیس و باب این پیشنهاد را میدهد تا حق فروش یک شرکت را به قیمت 1000 دلار خریداری کنند. بنابراین اکنون حق دارند خودشان، حق توزیع را به فروش برسانند و سهم را از هر عضو دیگری که مدیریت می‌‌کنند دریافت کنند. 1000 دلار جمع آوری شده از فروش خود را از حق توزیع کنندگی و سپس با پروموتر به صورت 50/50 به اشتراک می‌‌گذارند.
در سناریوی بالا، آلیس و باب برای جبران سرمایه اولیه، مجبور به فروش دو حق توزیع کنندگی می‌‌شوند، زیرا آنها هر روز 500 دلار بر اساس فروش درآمد دارند. فشار برای فروش دو حق توزیع کنندگی برای بازپرداخت سرمایه اولیه، اینبار به مشتریان آنها منتقل میشود. از آنجایی که اعضای بیشتر و بیشتری برای ادامه روند لازم است، این طرح در نهایت تجزیه می شود.
اکثر طرح‌‌های هرمی محصول یا خدماتی را ارائه نمی‌‌دهند و صرفا از طریق پولی که از استخدام اعضای جدید به‌‌دست می‌‌آید، حفظ میشود. با این حال، برخی از طرح‌‌های هرمی ممکن است به عنوان یک شرکت بازاریابی شبکهای (MLM) قانونی معرفی شوند که قصد فروش یک محصول یا سرویس را دارند. اما معمولا این کار را فقط برای مخفی کردن فعالیت‌‌های تقلبی زیرین انجام می‌‌دهند. بسیاری از شرکت‌‌های MLM از مدل‌‌های هرمی استفاده می‌‌کنند، اما همه شرکت های MLM کلاهبرداری نیستند.
مقایسه طرح پانزی و هرمی
شباهت
- هر دو از روش های کلاهبرداری مالی هستند که قربانیان را با وعده‌‌های سوددهی متقاعد می‌‌کنند که سرمایه گذاری کنند.
- هر دو به ورودی منظم پول سرمایه گذاران جدید نیاز دارند تا موفق شوند و همچنان فعال باشند.
- معمولا این طرح‌‌ها محصولات یا خدمات واقعی ارائه نمی‌‌دهند.
تفاوت
طرح‌‌های Ponzi معمولا به عنوان خدمات مدیریت سرمایه گذاری ارائه می‌‌شوند، که در آنها شرکت‌‌کنندگان بر این باورند که بازدهی که آنها به دست می‌‌آورند، نتیجه یک سرمایه گذاری مشروع است.طرح‌‌های هرمی بر مبنای بازاریابی شبکهای است و برای کسب درآمد نیاز دارند تا شرکت‌‌کنندگان عضو جدید به مجموعه اضافه کند.
چگونه از خودتان محافظت کنید
- شکاک باشید. یک فرصت سرمایه گذاری که وعده بازده سریع و یا بالا را با حداقل سرمایه گذاری به شما میدهد، احتمالا حقیقی و معتبر نیست. و این موضوع خصوصا زمانی خود را نشان میدهد که در زمینه ای سرمایه گذاری کنید که با آن آشنا نیستید و یا درک آن دشوار است.
- مراقب فرصت‌‌های ناخواسته باشید. یک دعوت غیرمنتظره برای شرکت در یک فرصت سرمایه گذاری دراز مدت معمولا هشداردهنده و مشکوک است.
- فروشنده را بررسی کنید. باید درباره نهاد تبلیغ کننده فرصت سرمایه گذاری تحقیق کنید. یک مشاور مالی معتبر، واسطه و یا کارگزار، باید توسط ادارات دولتی مناسب ثبت و نظارت شود.
- به راحتی اعتماد نکنید. تأییدیه سرمایه گذاری‌‌های قانونی باید به طور قانونی ثبت شوند. اولین اقدام این است که اطلاعات ثبت نام را درخواست کنید.
- روش سرمایه گذاری خود را به درستی بررسی و درک کنید. شما هرگز نباید در چیزی سرمایه‌‌گذاری کنید که به طور کامل آن را درک نمی‌‌کنید. از منابع موجود در این زمینه استفاده کنید و مراقب فرصت‌‌های سرمایه‌‌گذاری مشکوک و مرموز باشید.
- گزارش دهید. هرگاه سرمایه گذاران با طرح هرمی یا پانزی روبرو شوند، لازم است که گزارش مربوطه را به مقامات مناسب گزارش دهند. این امر به محافظت از سرمایه گذاران آینده در برابر قربانی شدن به همان شیوه کلاهبرداری کمک خواهد کرد.
آیا بیت کوین یک طرح هرمی است؟
بعضی ممکن است استدلال کنند که بیت کوین یک طرح بزرگ هرمی است، اما این تفکر اصلا درست نیست. بیت کوین نیز نوعی پول است. بیت کوین یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که توسط الگوریتم‌‌های ریاضی و رمزنگاری محافظت میشود (رمز ارز یا ارز رمزنگاری شده) و درست مانند پول فیات می‌‌تواند برای خرید کالاها و خدمات مورد استفاده قرار گیرد. از رمز ارزها می‌‌توان در طرح‌‌های هرمی (یا سایر فعالیت‌‌های غیرقانونی) استفاده کرد، اما این بدان معنا نیست که بیت کوین یا فیات، طرح‌‌های هرمی هستند.
منبع
