صندوق قابل معامله در بورس (ETF) چیست؟

صندوق‌های قابل معامله در بورس یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین محصولاتی هستند که در سال‌های گذشته برای سرمایه‌گذاران حقیقی ساخته شده‌اند. این صندوق‌ها مزایای بسیار زیادی دارند و اگر به درستی از آن‌ها استفاده شود، وسیله‌ی مناسبی برای دستیابی به اهداف سرمایه‌گذاران‌اند.

صندوق قابل معامله در بورس به طور خلاصه سبدی از اوراق بهاداری است که آن را از طریق کارگزاری در یک بازار بورس می‌خرید یا می‌فروشید. صندوق‌های قابل معامله در بورس عملاً همه‌ی انواع دارایی‌ها از سرمایه گذاری‌های سنتی تا دارایی‌های جایگزین مثل کالاهای مصرفی یا ارزها را تحت پوشش قرار می‌دهند. علاوه بر این، ساختارهای نوآورانه‌ی این صندوق‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه‌ی فروش استقراضی، استفاده از اهرم و نپرداختن مالیات بر سود سرمایه‌های کوتاه مدت را می‌دهد.

صندوق‌های قابل معامله در بورس بعد از چند تلاش نافرجام، کار خود را به صورت جدی از سال ۱۹۹۳ با محصولی که تحت عنوان SPY یا Spiders شناخته می‌شود شروع کردند. این محصول به حجیم‌ترین صندوق قابل معامله‌ی تاریخ تبدیل شد. اکنون تخمین زده می‌شود که بیش از ۱ تریلیون دلار سرمایه در این صندوق‌ها وجود دارد و حدود هزار صندوق محصول از صندوق‌های قابل معامله در بازارهای بورس آمریکا در دسترس است.

انواع صندوق‌های قابل معامله در بورس عبارت‌اند از:

• صندوق‌های بازاری: طراحی شده برای ردیابی شاخص‌های خاص مثل S&P 500 یا NASDAQ
• صندوق‌های استقراضی: طراحی شده برای ارائه‌ همه‌ی انواع اوراق قرضه
• صندوق‌های بخشی و صنعتی: طراحی شده برای صنایع خاص مثل نفت، دارو یا فن‌آوری‌های مدرن
• صندوق‌های کالایی: طراحی شده برای ردیابی قیمت کالاهایی چون طلا، نفت یا ذرت
• صندوق‌های استایل: طراحی شده برای ردیابی سبک‌های سرمایه گذاری یا شکل‌های مختلف ارزش بازار
• صندوق‌های بازارهای خارجی: طراحی شده برای ردیابی بازارهای غیرآمریکایی مثل شاخص ژاپنی Nikkei یا شاخص هنگ کنگی Hand Seng
• صندوق‌های معکوس: طراحی شده برای سودبری از نزول بازار یا شاخص‌ها
• صندوق‌های دارای مدیریت فعال: طراحی شده برای بهتر عمل کردن نسبت به یک شاخص. این صندوق برخلاف اکثر صندوق‌ها برای ردیابی یک شاخص خاص طراحی نشده است.
• اسناد قابل معامله در بورس: اوراق قرضه اساساً تحت حمایت ریسک اعتباریِ بانک عرضه‌کننده قرار دارند؛ این اسناد ساخته شده‌اند تا دسترسی به بازارهای غیرسیّال را فراهم کرده و از مالیات بر سود سرمایه‌های کوتاه مدت عاری باشند.
• صندوق‌های سرمایه گذاری جایگزین: ساختارهای نوآورانه، نظیر صندوق‌های قابل معامله در بورس که به سرمایه‌گذاران اجازه‌ی معامله‌ی شناور یا رسیدن به استراتژی‌های خاص سرمایه گذاری را می‌دهد.

صندوق‌های قابل معامله در بورس چگونه کار می‌کنند؟

صندوق‌های قابل معامله در بورس مثل سهام شرکت‌ها که در بازارهای بورس معامله می‌شوند به خرید و فروش می‌رسند. هر صندوق مثل انواع سهام یک نماد و قیمت آغازین دارد که به راحتی در طول روز معاملاتی به دست می‌آید.

اگرچه این صندوق‌ها برای سرمایه‌گذاران حقیقی طراحی شده‌اند، ولی سرمایه‌گذاران حقوقی هم با خرید و فروش واحدها نقش مهمی در حفظ نقدشوندگی و یکپارچگی این صندوق‌ها ایفا می‌کنند. این واحدها بلاک‌های بزرگی از سهام صندوق‌های قابل معامله در بورس هستند که می‌توانند در ازای سبدی از اوراق بهادارشان مبادله شوند. زمانی که قیمت یک صندوق از ارزش دارایی زیربنایی آن مشتق می‌شود، شرکت‌ها از مکانیزم آربیتراژ در ترکیب با خلق واحدها استفاده می‌کنند تا قیمت صندوق را به قیمت دارایی‌های زیربنایی آن برسانند.

مزایای صندوق‌های قابل معامله در بورس

مزایای صندوق‌های قابل معامله در بورس برای سرمایه‌گذاران حقیقی عبارت‌اند از:

• خرید و فروش در هر ساعت از روز: صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک بعد از پایان بازار تسویه می‌شوند
• هزینه‌ی پایین: به جز کارمزد کارگزاری هزینه‌ی دیگری وجود ندارد
• از نظر مالیاتی مقرون به صرفه: سرمایه‌گذاران کنترل بهتری بر زمان پرداخت مالیات سود سرمایه‌ی خود دارند
• تراکنش‌های معاملاتی: با توجه به این که این صندوق‌ها هم مثل سهام معامله می‌شوند، سرمایه‌گذاران می‌توانند سفارشاتی ارسال کنند که ارسال آن‌ها در صندوق‌های سرمایه گذاری مشترک ممکن نیست

معایب صندوق‌های قابل معامله در بورس

اگرچه این صندوق‌ها مزایای بسیاری دارند ولی عاری از نقطه ضعف نیستند. بخشی از این نقاط ضعف عبارت‌اند از:

• هزینه‌های معاملاتی: اگر معمولاً با مبالغ کم معامله می‌کنید، ممکن است جایگزین‌های کم هزینه‌تری باشند که به طور مستقیم و بدون هزینه با شرکت‌ها سرمایه گذاری کنند.
• نقدشوندگی: برخی از صندوق‌هایی که معاملات کمی در آن‌ها انجام می‌شود شکاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش در آن‌ها زیاد است، این یعنی شما باید در قیمت‌های بالا بخرید و در قیمت‌های پایین بفروشید.
• خطای ردیابی: هرچند صندوق‌های قابل معامله عموماً شاخص‌های زیربنایی خود را به خوبی ردیابی می‌کنند، اما مشکلات فنی می‌تواند باعث به وجود آمدن اختلاف شود.
• تاریخ تسویه: فروش در صندوق‌های قابل معامله در بورس تا دو روز بعد از تراکنش تسویه نمی‌شود؛ این یعنی به عنوان فروشنده، سرمایه‌ی شما تا دو روز بعد از فروش برای سرمایه گذاری مجدد در اختیارتان نخواهد بود.

استراتژی‌های سرمایه گذاری

بعد از این که هدف سرمایه گذاری خود را مشخص کردید، می‌توانید از صندوق‌های قابل معامله در بورس برای دستیابی به بازارهای مختلف دنیا یا بخش‌های مختلف صنایع استفاده کنید. علاوه بر این می‌توانید دارایی‌های خود را با استفاده از شاخص سهام و صندوق‌های استقراضی به روش‌های مرسوم سرمایه گذاری کرده، و نحوه‌ تخصیص آن را بر اساس تغییرات تلرانس ریسک و اهداف خود تعیین کنید. می‌توانید دارایی‌های جایگزین مثل طلا، کالاهای اقتصادی، یا بازارهای بورسِ در حال توسعه را اضافه نمایید. می‌توانید به امید دوری از نوسانات شدید قیمت در بازه‌های زمانی کوتاه مدت خیلی سریع به داخل و خارج از بازار بروید. نکته‌ی مهم این است که صندوق‌های قابل معامله در بورس انعطاف‌پذیری کافی به شما می‌دهند تا به هر شکلی که می‌خواهید سرمایه گذاری کنید.

چشم‌انداز آینده چیست؟

نوآوری از همان ابتدای کار، یعنی از ۲۵ سال پیش، یکی از فاکتورهای کلیدی صنعت صندوق‌های قابل معامله در بورس بود. بدون شک در سال‌های پیش رو صندوق‌های جدید و غیرمرسوم‌تری را مشاهده خواهیم کرد. با وجود این که نوآوری نکته‌ی مثبتی برای سرمایه‌گذاران به حساب می‌آید، اما نباید فراموش کرد که همه‌ی این صندوق‌ها به یک شکل ساخته نمی‌شوند. قبل از سرمایه گذاری در این صندوق‌ها باید به دقت شرایط را بررسی کرده و همه‌ی فاکتورها را در نظر بگیرید تا مطمئن شوید که صندوق مورد نظر برای رساندن شما به هدفتان مناسب است.

چگونه صندوق‌ها را معامله کنیم؟

صندوق‌های قابل معامله در بورس از طریق کارگزاری‌های آنلاین و سنتی در دسترس قرار دارند. مشاورین رباتی مثل Betterment هم موجود هستند که در محصولات معاملاتی خود از این صندوق‌ها استفاده می‌کنند.

مزایا و معایب صندوق‌های قابل معامله در بورس

صندوق‌های قابل معامله در بورس علاوه بر میانگین هزینه‌های پایین‌تر و مالیات مقرون به صرفه مزایای دیگری هم دارند. سرمایه‌گذاران با تملک صندوق‌های سهمیِ شاخص‌گذاری‌شده نه تنها به گوناگونی صندوق‌های سرمایه گذاری مبتنی بر شاخص پی می‌برند، بلکه توانایی فروش استقراضی، خرید با اعتبار، و خرید حتی یک عدد سهم را پیدا می‌کنند. بعضی از کارگزاری‌ها در صندوق‌های کم-هزینه‌ی خاص امکان معامله‌ی بدون کارمزد را هم فراهم می‌نمایند تا مجموع هزینه‌ها برای سرمایه‌گذاران کوچک کمتر شود.

خیلی از سرمایه‌گذاران بزرگ در خصوص تاثیرات صندوق‌های قابل معامله بر بازار ابراز نگرانی کرده و نمی‌دانند که تقاضا برای این صندوق‌ها می‌تواند افزایش تورمی ارزش بازار را به حباب‌های شکننده تبدیل کند یا نه. بعضی از این صندوق‌ها بر انواعی از مدل‌های سبد سرمایه گذاری اتکا دارند که در شرایط مختلف بازار آزمایش نشده‌اند و می‌توانند به ورود یا خروج بیش از اندازه‌ پول به بازار منجر شوند؛ اتفاقی که در نهایت بر ثبات بازار اثر منفی می‌گذارد.

صندوق‌های اهرمی و معکوس

بعضی از صندوق‌های قابل معامله در بورس سبدی برای سرمایه گذاری می‌سازند که برای سهم‌های استقراضی یا سایر دارایی‌ها (معکوس) یا استفاده از اعتبار برای افزایش اهرم از اعتبار کمک می‌گیرند. اکثر این اوراق بهادار نه صندوق‌های واقعیِ قابل معامله در بورس بلکه اسناد قابل معامله در بورس (ETN) هستند. این اسناد نوعی اوراق قرضه است که به شکل سهام معامله می‌شود و تحت حمایت یک نهاد عرضه‌کننده مثل بانک قرار دارد. این ابزارها اغلب تحت عنوان صندوق‌های قابل معامله در بورس شناخته می‌شوند اما تنها هدف از طراحی آن‌ها تکرار بازدهی دارایی‌هایی است که در حال ردیابی آن هستند. اسناد قابل معامله در بورس به طور میانگین نسبت به صندوق‌های قابل معامله گران‌تر هستند و از نظر اعتباری ریسکی دارند که عرضه‌کننده در طول دوره‌های پر تنش بازار قادر به حمایت از آن‌ها نخواهد بود.