صندوق بین‌‌المللی پول (IMF) چیست؟

صندوق بین‌‌المللی پول (IMF) یک سازمان جهانی است که با هدف افزایش رونق اقتصاد جهانی و ثبات مالی، ترغیب مبادلات بین‌‌المللی و کاهش فقر تاسیس شده است.

درک و شناخت صندوق بین‌‌المللی پول

محل استقرار این صندوق در واشنگتن دی سی (Washington, D.C) بوده و در حال حاضر 189 کشور عضو آن هستند، هریک از این کشورها بسته به اهمیت مالی خود نماینده‌‌ای در هیئت اجرایی این صندوق دارد، به طوری که قدرتمندترین کشورها در اقتصاد جهانی دارای بیشترین قدرت رای دادن هستند.

در وب سایت IMF اقداماتی همچون “تقویت جهانی همکاری‌‌های پولی، ثبات مالی، تسهیل تجارت جهانی، تقویت اشتغال و رشد اقتصادی پایدار، و کاهش فقر در سراسر جهان به‌‌عنوان ماموریت این صندوق مطرح شده است”.

فعالیت‌‌های صندوق بین‌‌المللی پول

روش‌‌های اصلی که این سازمان اقتصادی برای رسیدن به اهداف مذکور بکار می‌‌برد عبارتند از: نظارت، ایجاد ظرفیت، و وام دادن.

این سازمان برای کشورهایی که از لحاظ اقتصادی در مضیقه هستند وام‌‌هایی قرار داده است تا دچار بحران‌‌های مالی نشوند.

نظارت

IMF اقدام به جمع‌‌آوری داده‌‌های گسترده‌‌ای در زمینه‌‌ اقتصاد ملی، تجارت بین‌‌المللی، و در مجموع اقتصاد جهانی کرده است، و همچنین پیش‌‌بینی‌‌های اقتصادی بروز و منظمی هم در سطح ملی و هم در سطح بین‌‌المللی مطرح کرده است. این پیش‌‌بینی‌‌ها که در چشم‌‌انداز اقتصاد جهانی چاپ شده‌‌اند، با بحث‌‌های طولانی در مورد تاثیر سیاست‌‌های مالی، پولی و تجاری بر چشم انداز رشد و ثبات مالی توام شده‌‌اند.

ایجاد ظرفیت

صندوق بین‌‌المللی پول از طریق برنامه‌‌های ظرفیت سازی خود، کمک‌‌های تکنیکی، آموزشی، و مشاوره سیاسی به کشورهای عضو ارائه می‌‌دهد. این برنامه‌‌ها که شامل آموزش جمع آوری و تجزیه تحلیل داده‌‌ها می‌‌باشد، باعث تقویت نظارت این صندوق بر اقتصاد ملی و جهانی شده است.

اعطای وام‌‌

صندوق بین‌‌المللی پول برای کاهش یا جلوگیری از بحران‌‌های مالی مقداری وام در اختیار کشورهایی قرار می‌‌دهد که در تنگنای اقتصادی قرار دارند. اعضای این صندوق بر اساس نظام سهمیه‌‌بندی در تامین سرمایه این وام‌ها مشارکت می‌‌کنند. مبلغ این سرمایه در سپتامبر 2017 حدود 475 میلیارد SDR (US$645 میلیارد دلار آمریکا) بود. (دارایی‌‌های IMF با واحد SDR ارزش‌‌گذاری می‌‌شود، یک نوع شبه ارز که معادل مقادیر معینی از ارزهای ذخیره جهان است).

نکات کلیدی:

• ماموریت صندوق بین‌‌المللی پول افزایش رشد اقتصاد جهانی و ثبات مالی، ترغیب تجارت در سطح بین‌‌المللی، و کاهش فقر در سراسر جهان است.
• این سازمان اقتصادی در ابتدا در سال 1945 به‌‌عنوان بخشی از معاهده برتون وودز (Bretton Woods) شکل گرفت، و هدف آن بسط مشارکت‌‌های مالی در سطح بین‌‌المللی با استفاده از سیستم تثبیت نرخ‌‌های ارز بود.

منابع سرمایه این صندوق معمولا از سوی دریافت‌‌کنندگانی که برای افزایش رشد پتانسیل و ثبات مالی خود اصلاحاتی در آن ایجاد می‌‌کنند تعیین می‌‌شود. برنامه‌‌های تعدیل ساختاری یا همان وام‌‌های شرطی مورد انتقاد قرار گرفته است چراکه باعث تشدید فقر و بازتولید استعمار‌‌گرایی می‌‌شود.

تاریخچه‌‌ صندوق بین‌‌المللی پول

صندوق بین‌‌المللی پول در سال 1945 بر اساس توافق‌‌نامه برتون وودز تاسیس شد. این سازمان اقتصادی سعی داشت سطح همکاری‌‌های بین‌‌المللی در امور مالی را از طریق سیستم تثبیت نرخ ارز، با دلار قابل معاوضه با طلا با ارزشی معادل 35 دلار در هر اونس، افزایش دهد. صندوق بین‌‌المللی پول بر این سیستم نظارت می‌‌کرد: برای مثال هر کشور مجاز بود تا نرخ مبادله‌‌ی خود را تا حدود 10 درصد تغیر دهد، اما برای ایجاد تغییرات بیشتر مجوز صندوق لازم بود.

صندوق بین‌‌المللی پول به‌‌عنوان یک دروازه‌‌بان نیز عمل می‌‌کرد: کشورها اجازه نداشتند برای عضویت در بانک بین‌‌المللی ترمیم و توسعه (IBRD) – بانک جهانی که بر اساس توافق‌‌نامه برتون وودز به منظور بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی دوم تاسیس شد – اقدام کنند مگر این‌‌که عضو IMF باشند.

از آنجا که سیستم برتون وودز در دهه 1970 از هم پاشید، بنابراین صندوق بین‌‌المللی پول نیز در صدد گسترش سیستم نرخ ارز شناور بر آمد. یعنی نیروهای بازار ارزش ارزها را نسبت به یکدیگر تعیین می‌‌کنند. این سیستم تا به امروز ادامه داشته است.