تاریخچه‌ پول

این مقاله، یک توصیه‌‌ی سرمایه گذاری مالی نیست، بلکه تاریخچه‌ پول و تحول آن در طول زمان را مورد بحث قرار خواهد داد.

در این مقاله می‌‌خوانید:

1. آغاز مبادله‌‌ کالا (1200-9000 پیش از میلاد)

2. پیدایش سکه‌‌ها (400 پس از میلاد-1200 پیش از میلاد)

3. پول کاغذی (زمان حال-400 پس از میلاد)

4. سیستم پولی پایه “طلا” (1933-1816)

5. ارزهای دیجیتال از راه می‌‌رسند (2007-1860)

6. ارز رمزنگاری شده‌‌ امروزی (زمان حال-2007)

7. ما به کجا می‌‌رویم؟

آغاز مبادله‌‌ کالا

انسآن‌ها با آغاز از همان اوایل سال 9000 پیش از میلاد، شروع به مبادله‌‌ی کالا به عنوان شکلی از مبادله‌‌ی اولیه‌‌ی محصول فیزیکی نمودند. مبادله‌‌ کالا که نخستین بار در مصر انجام شد، عمدتا برای جو، گندم و احشام که محصولات رایج استفاده‌‌شده توسط کشاورزان و انواع دیگر متخصصان کشاورزی آن زمان بودند، استفاده شد. مبادلات غیرنقدی، اولین نوع از “پول” موجود بودند و به همان میزان که ممکن است عجیب به نظر برسد، پیش از این که پول فیزیکی اصلا وجود داشته باشد، مبادلات مبتنی بر محصول بیشتری پدیدار شدند.

برخی از ابتدایی‌‌ترین جوامع کشاورزی، از مبادله‌‌ کالا استفاده نمودند، درحالیکه جوامع شکارچی-گردآورنده‌‌ی دیگر، اقتصادهای پاداش محور‌‌ را به کار بردند. این اقتصادها، یک نوع از سیستم اقتصادی بودند که در آن‌ها، کالاها و خدمات، بدون هیچ توافق آشکاری برای جبران فوری یا آینده ارائه شدند. یک اقتصاد پاداش محور‌‌، پاداش‌‌های اجتماعی یا نامحسوسی مانند کردار، احترام یا وفاداری را برای ارائه، مورد تأکید قرار می‌‌دهد. در برخی موارد، ارائه‌‌ی همزمان یا تکرارشونده، برای به گردش درآوردن و بازتوزیع ارقام بهادار درون یک اجتماع به کار می‌‌رود.

مثال‌‌های تاریخی بسیاری از اجتماعات اولیه‌‌ای که از یک اقتصاد پاداش محور‌‌ شامل تقسیم غذا توسط یک جامعه‌‌ شکارچی-گردآورنده و تشریفات جشنواره‌‌ی زمستانی برگزارشده توسط سرخپوستان، درون جامعه‌‌ی خود استفاده می‌‌کردند، وجود دارند. در اصل، یک جشنواره‌‌ زمستانی، یک مراسم است که در آن، به منظور نمایش ثروت، سخاوت و ارتقاء اعتبار یک فرد، دارایی‌‌ها، بخشیده یا نابود می‌‌شوند. پول کالایی، در سال 3000 پیش از میلاد پدیدار شد، یعنی زمانی که بین‌‌النهرینی‌‌ها، یک اقتصاد کلان را بر پایه‌‌ی شکل (واحد وزن و پول بابل قدیم) که نمایشگر وزن خاصی از دانه‌‌ی جو بود، ایجاد نمودند.

پیدایش سکه‌‌ها

با گذشت زمان، افراد، شروع به ایجاد اشکال دیگری از پول که همچنان ارزش ذاتی داشتند، نمودند که این بار، به شکل سکه‌‌ها بود. پیش از مشاهده‌‌ی پیدایش سکه‌‌ها، اشیاء فیزیکی دیگری استفاده شدند که به عنوان پیش‌‌درآمد برای آن‌ها به کار رفتند. در سال 1200 پیش از میلاد، مناطق ساحلی پیرامون اقیانوس هند، شروع به مشاهده‌‌ی ظاهر شدن پوسته‌‌های صدف در داد و ستد نمودند. اولین پول رسمی، توسط پادشاه الیاتس از لیدیه (King Alyattes of Lydia) که در ترکیه‌‌ی امروزی است، ضرب شد. در سال‌‌های بسیار پس از آن، سکه، پیشرفت نمود و عمدتا به دلایل عملی، به طرحی دایره‌‌وارتر و صیقلی‌‌تر تغییر کرد.

همچنین، واکاوی و استخراج سکه‌‌ی نقره، اثر عظیمی بر پیشرفت پول به شکل سکه‌‌ها داشت. بی‌‌تردید، هنگامیکه لیدیه در سال 546 پیش از میلاد، توسط ایرانی‌‌ها فتح شد، کوین‌‌ها به ایران معرفی شدند. تا اواسط قرن پنجم پیش از میلاد، فنیقی‌‌ها، هیچ سکه‌‌ای ضرب نکردند که سریعا به کارتاژی‌‌ها (Carthaginians) که سکه‌‌ها را در سیسیل ضرب نمودند، گسترش یافت. رومی‌‌ها، عمل ضرب سکه‌‌ها را تا سال 326 پیش از میلاد شروع نکردند.

در چین، سکه‌‌های طلا، اولین بار، در طول سلسله‌‌ی چین (Qin dynasty)(207-221 پیش از میلاد) مرسوم شدند. پس از سقوط سلسله‌‌ی چین، امپراتورهای دودمان پادشاهی هان (Han)، 2 پول رایج قانونی دیگر، یعنی سکه‌‌های نقره و اسکناس پوست آهو، اضافه نمودند. اسکناس پوست آهو، جد پول کاغذی می‌‌باشد که در چین اختراع شد. طلا و نقره، رایج‌‌ترین اشکال پول در طول زمان بوده‌‌اند و اگرچه فلزات دیگر نیز برای ضرب سکه‌‌ها استفاده شدند، این انواع سکه‌‌های مبتنی بر فلز، تا مدت‌‌ها بعد پدیدار نشدند. این اتفاق، به دلیل این حقیقت رخ داد که طلا، ارزش ذاتی خود را از آغاز تاکنون حفظ نموده است که این امر، انسآن‌ها را به پیروی از سیستم پولی پایه طلا درباره‌‌ سکه‌‌های خود به جای فلزات دیگر پیشروی‌‌کننده هدایت می‌‌کند.

پول کاغذی

پس از قرن یازدهم، پول کاغذی، یک شکل واقعی از ارزش پولی مقبول گشت که اولین بار، در طول سلسله‌‌ی سانگ (Song Dynasty) معرفی شد. سفرهای مارکو پولو به آسیای شرقی، مخصوصا چین، ایده‌‌ی پول کاغذی را به اروپاییان انتقال داد. تا آن زمان، فلورین (Florin)، یعنی یک سکه‌‌ی طلای ضرب‌‌شده در شهر فلورانس ایتالیا، در سراسر اروپا، به طور گسترده‌‌ای استفاده و پذیرفته شد و امکان رشد داد و ستد و مبادله‌‌ی بین‌‌المللی در منطقه را فراهم نمود.

اگرچه ایجاد اسکناس، در قرن هفتم آغاز شد، اما بنیان‌های آن، از رسیدهای پول تاجر در خلال خاندان شاهی تانگ (Tang Dynasty) (907-618) ناشی می‌‌شوند. تجار و عمده‌‌فروشان، خواستار اجتناب از حجم سنگینی از سکه‌‌ی مسی در معاملات تجاری بزرگ بودند. بنابراین، به صدور رسیدهایی پرداختند که به علت نبود عبارت بهتر، آن‌ها را IOUهای (رسیدهای پرداخت موقت) قدیمی می‌‌نامیم. این رسیدها، اعلام نمودند که یک شخص، پول یا دارایی را در عوض فروش دیگر دریافت نموده بود.

اگر مایل باشید، می‌‌توانید تمام اطلاعات درمورد تجربه‌‌ی مارکو پولو درباره‌‌ی پول کاغذی را در کتاب او به نام سفرهای مارکوپولو (The Travels of Marco Polo) مطالعه کنید. این کتاب، ایده‌‌ی پول کاغذی را در سراسر اروپا رواج داد، به طوری که بسیاری از تجار، مایل به شبیه‌‌سازی سفته‌‌هایی بودند که در چین استفاده می‌‌شدند. دراینجا، منشأ استفاده از محصولات به طور ذاتی بی‌‌ارزش برای نمایش پول باارزش مهم است، زیرا این IOUها، عموما به عنوان یک جد برای اسکناس‌ها در نظر گرفته می‌‌شوند.

پس از سال 1661، اولین چک تضمین شده، در سوئد صادر شد. بحث بسیاری، با این مسئله همراه بود و برخی از مسئولان و تجار، پیشبینی نمودند که پول کاغذی، از زوال سیستم پولی کشور خبر خواهد داد. با این وجود، اسکناس‌ها، یک موفقیت فوری بودند و جایگزین لزوم حمل مقادیر عظیم، سنگین و به سادگی قابل سرقت طلا یا نقره شدند. با وجود مفهوم کاملا جدید پول کاغذی، اکثر کشورهای آن زمان، فاقد قوانین تعیین‌‌کننده‌‌ی فردی که می‌‌توانست پول چاپ کند، بودند. قوانین جعل که کپی سکه‌‌های موجود را غیرقانونی ساختند، به منظور پوشش پول کاغذی به روزرسانی شدند، اما کشورهای اندکی، ممنوعیت‌‌هایی علیه هر فرد منتشرکننده‌‌ی پول خاص آنان داشتند. بر این اساس، تقریبا هر فرد دارای دسترسی به یک ماشین چاپ، شروع به تولید سریع و زیاد اسکناس‌‌ها نمود.

در نتیجه، ارزش اسمی بسیاری از اسکناس‌‌ها، تقریبا بی‌‌معنی گشت. ارزش یک اسکناس، توسط آوازه‌‌ی صادرکننده و میزان سکه‌‌های پشتوانه‌‌ی آن تعیین شد. برخی از اسکناس‌‌ها، اصلا پذیرفته نشدند و آن‌ها را بی‌‌ارزش تلقی نمودند؛ درحالیکه اسکناس‌‌های دیگر، تنها با کاهش ارزش اسمی پذیرفته شدند.

اسکناس‌‌های نادر اندکی، واقعا در ارزش بیشتری از ارزش اسمی به گردش درآمدند، مخصوصا به این علت که صادرکنندگان، تصریح نمودند که مبادله‌‌ی اسکناس را برای مقادیر خاصی از طلا یا نقره خواهند پذیرفت.

سیستم پولی پایه “طلا”

همانطور که پیشتر اشاره شد، طلا، در سراسر تحول پول، رایج بوده است و برای قرن‌‌ها، یکی از اشکال بسیار پذیرفته‌‌شده‌‌ی پول بوده است. هنگامیکه پول کاغذی، محبوب‌‌ترین شکل از تقویت ارزش شد و زمانیکه کشورها شروع به تأسیس سیستم پولی پایه طلا نمودند، بالاخره طلا یک بازده ایجاد نمود.

سیستم پولی پایه طلا ، یک سیستم پولی است که در آن، واحد پول یا پول کاغذی یک کشور، یک ارزش مستقیما مرتبط با طلای فیزیکی دارد. به وسیله‌‌ی سیستم پولی پایه طلا ، کشورها، با تبدیل پول کاغذی به یک میزان ثابت از طلا موافقت نمودند. یک کشور که از سیستم پولی پایه طلا استفاده می‌‌کند، یک قیمت ثابت برای طلا تعیین می‌‌کند و ماده‌‌ی باارزش را به آن قیمت خرید و فروش می‌‌کند. قیمت ثابت، برای تعیین ارزش استاندارد واحد پول استفاده می‌‌شود.

در سال 1816، هنگامیکه انگلستان سکه‌‌ طلای یک پوندی به نام لیره زر (Sovereign) را ضرب نمود، طلا، استاندارد ارزش رسمی انگلستان شد. ایالات متحده، به وسیله‌‌ی استاندارد ارزش ایالات متحده نمودن طلا در سال 1879، نسبتا سریع از تسلسل پیروی نمود. امروزه، سیستم پولی پایه طلا ، معمولا توسط هیچ دولتی استفاده نمی‌‌شود. در حقیقت، بریتانیا، در سال 1931 و ایالات متحده، در سال 1933، استفاده از سیستم پولی پایه طلا را متوقف نمودند. سیستم پولی پایه طلا ، توسط پول فیات، به طور کامل جایگزین شد. این اصطلاح، برای توصیف واحد پولی می‌‌باشد که به علت دستور یا فرمان یک دولت مبنی بر این که واحد پول، باید به عنوان یک ابزار قانونی پرداخت بدهی پذیرفته شده باشد، استفاده می‌‌شود.

ارزهای دیجیتال از راه می‌‌رسند

ممکن است خود را درباره‌‌ی نوآوری پول دیجیتال، نسبتا آگاه فرض کنید، اما آیا اصلا می‌‌دانستید که ایده‌‌ی پول دیجیتال، واقعا به سال 1860 بازمی‌‌گردد؟ وسترن یونیون (Western Union)، در سال 1860، اولین انتقال الکترونیکی پول (EFT) را اجرا نمود و جهان را با قدرت پول دیجیتال یا الکترونیک آشنا نمود. در خلال قرن بعد، پیشرفت‌‌ها در زیرساخت و فناوری، به ایجاد اولین کارت اعتباری در سال 1950، یعنی کارت مقوایی داینرز کلاب (Diners’ Club) منجر شدند.

هنگامیکه کارت‌‌های اعتباری به رشد خود از لحاظ محبوبیت ادامه دادند ودستگاه‌‌های الکترونیکی قابل حملی مانند تلفن‌‌های همراه، رایج گشتند، بانکداری موبایلی در سال 1999 در اروپا معرفی شد. بی گمان، هیچ تلفن‌‌های آیفون یا سامسونگی که امروزه، عموما به عنوان گوشی‌‌های هوشمند نامیده می‌‌شوند، وجود نداشتند، اما بانکداری موبایلی، همچنان به وسیله‌‌ی استفاده از گوشی‌‌های همراه اولیه و دستیارهای شخصی دیجیتال (PDAها) آن زمان انجام داده شد. در سال 1982، یک شکل از ارز دیجیتال به نام نقدینگی الکترونیکی (ecash) ایجاد شد، اما هرگز به طور کامل پذیرفته نشد و همچنان، به عنوان یک مؤلفه‌‌ بسیارمهم برای نوآوری‌‌های آینده‌‌ای مانند هش‌‌کش به کار می‌‌رود.

یکی از قدیمی‌‌ترین اجداد محبوب‌‌ترین ارز رمزنگاری شده‌‌ امروزی، یعنی بیت کوین ، B-money می‌‌باشد. این پول، در سال 1998، توسط مهندس رایانه Wei Dei و با هدف به کار رفتن به عنوان یک “سیستم وجه نقد الکترونیکی ناشناس و توزیع‌‌شده” ایجاد شد. اگرچه هرگز B-money عملا عرضه نشد و یک معادل برای کاغذ معرفی کسب و کار امروزی باقی ماند، اما در ظهور و ایجاد BTC، مفید بود. بیت‌‌گلد، ایده‌‌ی اولیه‌‌ی دیگری برای پول دیجیتال بود که توسط نیک زابو (Nick Szabo) ارائه شد. اگرچه زابو، اولین بار، در سال 1998 درباره‌‌ی بیت گلد سخن گفت، اما در سال 2005، این سیستم را کاملا در وبلاگ خود شرح داد.

ارز رمزنگاری شده‌‌ امروزی

در طول چند سال گذشته، ارز رمزنگاری شده، محبوب گشته است و این صنعت، از لحاظ میزان کاربران فعال و شرکت‌‌های مشارکت‌‌کننده در این فضا، رشد نموده است. اگرچه قدمت مفهوم بیت کوین، به سال 2007 بازمی‌‌گردد، اما پس از سال 2009، اولین معامله‌‌ی BTC صورت گرفت. با وجود آن که در سال‌‌های بعد، BTC، به منظور تبدیل شدن به یک ارز رمزنگاری شده‌‌ کاربردی، دستخوش تغییرات و پیشرفت‌‌های عمده‌‌ای شد، پس از سال 2010، BTC، عملا برای ایجاد یک خرید واقعی استفاده شد. در این وضعیت، یک برنامه‌‌نویس اهل فلوریدا به نام لازلو هانیکز (Laszlo Hanyecz)، خواستار خرید یک پیتزا به قیمت 10.000 BTC شد! در زمان خرید، 10.000 BTC، نزدیک به 25 دلار ارزش داشت، اما تصور کنید که اگر او آن مقدار را نگاه می‌‌داشت، چه میزان پول بیشتری به دست می‌‌آورد! 60 میلیون دلار، یک پیتزای نسبتا گران‌‌قیمت است.

هزاران ارز رمزنگاری شده‌‌ جدید، پدیدار شده‌‌اند و بازار کریپتو پیوسته در حال گسترش را متنوع کرده‌‌اند. امروزه، صحبت درباره‌‌ی فناوری بلاکچین و کریپتو در اینترنت، بسیار عادی است. به نظر می‌‌رسد که این موضوع، در زمره‌‌ی داغ‌‌ترین گرایشات دوران کنونی ‌‌باشد. در طول چندین سال اخیر، صنایع بسیاری، توسط معرفی ارزهای رمزنگاری شده به عنوان شیوه‌‌ای از ارزش قابل انتقال، متحول شده‌‌اند.

ما به کجا می‌‌رویم؟

افزایش محبوبیت کریپتو در سالیان اخیر، به جهان نشان داده است که برای یک نوع دارایی جدید، بسیار محتمل است که پدیدار شود و بسیاری از صنایع دیرین، یعنی امور مالی، را متحول نماید. فصل بعدی تاریخ پول، درست پیش چشمان ما در حال صورت گرفتن است و بستگی به ما دارد که زود مشارکت نماییم یا اجازه دهیم که فرصت پایان یابد. با در نظر گرفتن تمام چیزهایی که در طول 5 سال گذشته یا بیشتر تغییر نموده‌‌‌‌اند، پیشبینی صحیح مسیر پیشروی ما به لحاظ این که کدام شکل از پول، پذیرفته‌‌شده‌‌ترین شکل خواهد بود، دشوار است.

در سال‌‌های اخیر، “جنگ بر سر وجه نقد”، در حال سرعت گرفتن بوده است، زیرا دولت‌‌ها و بانک‌‌های مرکزی، حذف اسکناس‌‌های دارای ارزش بالا را درخواست نموده‌‌اند. درحالیکه این اقدامات ضد وجه نقد در بسیاری از کشورهای غربی نیز ایجاد شده‌‌اند، واضح‌‌ترین مثال از کاهش ارزش پول امروزه، هم‌‌اکنون در هند در حال صورت گرفتن است.

در سال 2016، نخست وزیر هند، نارندرا مودی (Narendra Modi)، ارزش اسکناس‌‌های 500 و 1000 روپیه‌‌ای را کاهش داد و 86% از اسکناس کشور را شبانه حذف نمود. درحالیکه کاهش ارزش پول در هند، در راستای یک آغاز سخت می‌‌باشد، برخی از افراد معتقدند که این امر، همچنان می‌‌تواند در نهایت و در بلندمدت موفق باشد. در هر صورت، جنگ بر سر وجه نقد، شتاب جهانی حیرت‌‌آوری را ادامه می‌‌دهد و احتمالا، فصل مهم دیگری را در تاریخ پول شکل خواهد داد.

جمع‌‌بندی

در طول زمان، پول، از طلای واقعی گرفته تا طلای دیجیتال، کاملا تحول ایجاد نموده است. پول که یکی از قدیمی‌‌ترین و رایج‌‌ترین اشیاء در تاریخ می‌‌باشد، در اثر مرور زمان، ارزش خود را ثابت نموده است و اشکال و اندازه‌‌های بسیاری به خود گرفته است که در طول زمان، تحول یافته‌‌اند. امروزه، هنگامیکه ما در حال مشاهده‌‌ی ظهور ارز رمزنگاری شده در بسیاری از صنایع موجود هستیم، پول، کماکان در حال تغییر است. بر این اساس، وضعیت پول فیزیکی و اسکناس‌‌های بزرگ، در حال بدتر شدن است که این امر، راه را برای ارز دیجیتال به منظور به عهده گرفتن نقش بسیار قوی‌‌تری در اقتصاد جهانی هموار می‌‌کند.

چه کسی می‌‌داند… شاید 50 سال بعد، هنگامیکه در حال بحث درباره‌‌ی تاریخ پول هستیم، درباره‌‌ این روزهای خوب گذشته صحبت کنیم.