بررسی تاریخچه پول -بخش دوم

برای مطالعه بخش قبلی مقاله بررسی تاریخچه پول اینجا کلیک کنید. و برای مطالعه بخش بعدی اینجا کلیک کنید.

گام بعدی در پیشرفت پول ساخت یک سیستم الکترونیکی برای عرضه پول بود. این پول که بر بستر اینترنت عرضه می‌شود و هم مقدار با آن پول در مکانی مانند بانک وجود دارد ارز الکترونیکی یا E-Currency خوانده می‌شود. این نوع پول هر چند گستره بزرگتر جغرافیایی استفاده، سرعت بهتر و هزینه کمتری دارد ولی می‌تواند نسبت به حملات الکترونیکی آسیب پذیر باشد. علاوه بر آن مشکل تبدیل یک نوع ارز به ارز دیگر و وجود یک قدرت مرکزی کنترل کننده بر آن همچنان موجود است و ضمنا برای ارائه دسترسی به عموم محدودیت وجود دارد

یکی از گام‌های اساسی برای تغییر نظام پولی ساخت روشی برای غیرمتمرکزسازی عرضه پول بدون نیاز به وجود یک دولت مرکزی اعتبار دهنده به آن است. به عبارتی هدف این است که بتوان ارز اعتباری یا فیات کارنسی درست کرد که اعتبار آن از منشا خاصی نیامده باشد. از مزایای چنین سیستمی گسترش محدوده تاثیر آن به ورای مرزهای جغرافیایی و سرعت بالا خواهد بود. این مساله برای اولین بار در انتهای سال ۲۰۰۸ و توسط فرد یا افرادی تحت عنوان نام مستعار ساتوشی ناکاموتو با معرفی تکنولوژی بلاک چین برای اولین رمز ارز دنیا یعنی بیت کوین حل شد.

انواع پول:

امروزه ارزش پول (نه فقط دلار) توسط قدرت خرید آن سنجیده می‌‌شود که متاثر از تورم است. به همین دلیل است که تنها چاپ پول نمی‌‌تواند در کشور ثروت به وجود بیاورد. پول توسط نوعی ارتباط دائمی بین اشیا و میل به داشتن آن‌‌ها و باور به ارزشمند بودن اشیا ساخته می‌‌شود. پول ارزشمند است زیرا ما طالب آن هستیم و آن را می‌‌خواهیم تا محصول یا خدمت مطلوبمان را با آن تهیه ‌‌کنیم.

به طور کلی پول‌های یک کشور را می توان به سه دسته تقسیم کرد:

1. پول نوع اول، پول فعال یا پول در گردش: (M1)این نوع پول تمامی شکل‌های فیزیکی در گردش از جمله اسکناس، چک‌های مسافرتی، سکه ها و … را در بر می‌گیرد. این پول به راحتی در دسترس مردم است و به همین دلیل عامل اصلی تورم می باشد.
2. پول نوع دوم (M2): این دسته با شاخص گسترده‌‌تر همه‌‌ی پول‌‌های دسته‌‌ی M1 و سپرده‌‌های مدت‌‌دار، سپرده‌‌های قرض‌‌الحسنه و سرمایه‌‌های غیردولتی بازار را شامل می‌‌شود. مشخصه بارز این نوع پول آن است که به راحتی قابل تبدیل به پول نقد و نوع M1 هستند که به این معناست که پول نوع M2 به راحتی می‌تواند تولید تورم کند.
3. پول نوع سوم (M3): گسترده‌‌ترین نوع پول که شامل همه‌‌ی پول‌‌های M2 و همه‌‌ی سپرده‌‌های بلندمدت، سرمایه‌‌های دولتی، توافقات خرید کوتاه‌‌مدت و دارایی‌‌های نقدی می‌‌شود.

مجموع این سه نوع پول، کل نقدینگی یک کشور را تشکیل می دهد. (CHEN, 2018)

بانک مرکزی هر کشور که مسئولیت اصلی چاپ و حفظ ارزش پول ملی را داراست با تغییر سیاست‌ها این انواع پول را به یکدیگر تبدیل می‌کند. به طور مثال تغییر نرخ سود سپرده‌ها می‌تواند تمایل مردم برای سپرده‌گذاری را تغییر دهد و به این نحو با تغییر مقدار پول نوع M1 در تورم کشور تاثیرگذار باشد. همچنین عرضه پول به کارکنان دولت ورای درآمدهای آن، می‌تواند افزایش دهنده تورم باشد.

بیایید یک مثال ساده را بررسی کنیم. اگر بانک مرکزی بخواهد مقدار پول در گردش را افزایش دهد، می‌‌تواند پول چاپ کند، اما اسکناس‌‌های فیزیکی تنها بخش کوچکی از عرضه‌‌‌‌ی پول هستند. روش دیگر بانک مرکزی در افزایش عرضه‌‌ی پول، خریدن اوراق بهادار دولتی در بازار است. وقتی بانک مرکزی اوراق بهادار دولتی را خریداری کند، پول زیادی را به بازار وارد می‌‌کند و این پول به دست مردم می‌‌افتد. بانک‌‌های مرکزی همانند بانک مرکزی آمریکا، چگونه هزینه‌‌ی این اوراق را پرداخت می‌‌کنند؟ شاید عجیب به نظر برسد اما آن‌‌ها پول این اوراق را چاپ می‌‌کنند و آن را انتقال می‌‌دهند و یا می‌‌توانند نرخ سودها را پایین بیاورند و به بانک‌‌ها اجازه‌‌ی ارائه‌‌ی وام‌‌های کم سود بدهند (که به پول ارزان مشهور است) و کسب‌‌ و کارها و افراد را برای گرفتن وام و پس دادن آن تشویق می‌‌کنند. بانک مرکزی برای کاهش عرضه‌‌ی پول برعکس این کار را انجام می‌‌دهد و اوراق بهادار را به فروش می‌‌رساند و پولی که خریدار بابت اوراق به بانک مرکزی می‌‌پردازد از گردش خارج می‌‌شود.

البته این یک مورد مثال ساده بود. در عمل همان طور که گفته شده بازارهای متفاوتی برای پول وجود دارد و ارزش پول را عرضه و تقاضا تعیین می‌کند. به طور مثال یکی از نظرات درباره علت تورم اخیر در ایران اقدام دولت برای کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی بود که هدف از آن فراهم ساختن امکان عرضه وام‌های کم بهره به بخش تولید برای ایجاد اشتغال و همچنین تزریق پول به بخش تولید بود. طبیعی است که در نتیجه این عمل بخشی از سپرده‌ها از بانک‌ها خارج خواهد شد. مشکل اساسی در زمانی بروز کرد که این نقدینگی ایجاد شده به دلیل عدم توانایی بخش تولید در جذب، بالا بودن بروکراسی اداری ایجاد کسب و کار جدید در ایران، و عدم جذابیت بورس برای مردم از نقطه نظر فرهنگی و اقتصادی به سمت بازارهای طلا و ارز گرایش پیدا کرد که هم زمانی آن با اعلام دور جدید تحریم‌های اعمالی آمریکا علیه ایران باعث تقاضای بالا در برابر مقدار ثابت عرضه کالا و دلار شد. به عبارتی با وجود افزایش نقدینگی کالاهای موجود در بازار افزایش پیدا نکردند که موجب عدم توازن عرضه و تقاضا و تولید تورم می‌شود.

تعریف پول:

تعریف پول مانند سایر تعاریف بنیادی همواره دستخوش بحث بوده است و البته باید در این مورد به کارکردها، شکل پول و زمینه تعریف کننده نیز دقت داشت.

به عقیده جان ماینارد کینز اقتصاددان انگلیسی و از نظریه پردازان ماکرواکونومی پول دارای سه کارکرد است: (Keynes, 1976))

1. معیار سنجش
2. ابزار مبادله
3. ابزار ذخیره ارزش

این در حالی است که عده‌ای دیگر پول را تنها ابزار مبادله یا سنجش ارزش می‌دانند. اما یکی از موارد مهم در انتخاب تعریف بررسی نحوه رفتار جامعه در استفاده از پول است زیرا هر قدر اقتصاددان بکوشد تا پول را تعریف کند در حالی که مردم از پول به نحو دیگری استفاده کنند.

1. John Maynard Keynes